Η αυτοδύναμη κυβέρνηση για τον ΣΥΡΙΖΑ και την Αριστερά δεν ήρθε οριακά στις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου και η συγκυβέρνηση με άλλες πολιτικές δυνάμεις είναι αναγκαία.
Κάθε τέλος στις μαύρες σελίδες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας επεφύλασσε και έναν εθνικό διχασμό, κύημα του οποίου ήταν μια σειρά από κυβερνήσεις συνεργασίας.
*του Victor Κουμαντάκη
Η πολιτική ιστορία της Ελλάδας, όντας θυελλώδης και περνώντας σε πολλές
περιπτώσεις μέσα από στενωπούς και κρίσιμες ιστορικά στιγμές για τη χώρα, έχει να επιδείξει συνολικά εννέα
περιπτώσεις, κατά τις οποίες οι πολιτικοί ηγέτες επιχείρησαν συστράτευση ή συνένωση
δυνάμεων, συνιστωσών και πεποιθήσεων.
Πρόκειται για περιπτώσεις κυβερνήσεων συνεργασίας με διαφορετικά
χαρακτηριστικά η καθεμία, που επιχειρήθηκαν σε περιόδους, στις οποίες οι
πολιτικοκοινωνικές συνθήκες, εντός και εκτός της Ελλάδας ήταν διαφορετικές ή
είχαν τουλάχιστον σημαντικές διαφορές.
Το αξιοπερίεργο βέβαια είναι πως με έναν σύνθετο και πολύπλοκο τρόπο -ο
οποίος διαπιστώνεται εφόσον οι συγκυβερνήσεις αυτές μπουν σε ένα ιστορικό και
κριτικό φίλτρο- ότι οι πρωτοβουλίες αυτές έχουν και πολλά κοινά χαρακτηριστικά.
Έχουν μια κοινή βάση, έναν
παρονομαστή, ο οποίος καθορίστηκε ανά εποχή από τις απαιτήσεις των εταίρων μας,
τις ανάγκες της κοινωνίας και φυσικά τα «θέλω» των πολιτικών που είχαν αναλάβει
να βγάλουν τη χώρα από την εκάστοτε περίοδο κρίσης
Η μετεμφυλιακή Κυβέρνηση του
Σοφοκλή Βενιζέλου
Ο Σοφοκλής Βενιζέλος που
ηγήθηκε της συμμαχικής κυβέρνησης
Οι πρώτες μετεμφυλιακές εκλογές της 5ης Μαρτίου 1950 δεν έδωσαν
αυτοδύναμη κυβέρνηση, λόγω της απλής αναλογικής που εφαρμόστηκε.
Ο κεντρώος
Σοφοκλής Βενιζέλος ηγήθηκε συμμαχικής κυβερνήσεως μεταξύ του Λαϊκού Κόμματος
και κεντρώων πολιτικών, η οποία παρέμεινε στην εξουσία για λιγότερο από ένα
μήνα (23 Μαρτίου - 15 Απριλίου 1950) και παραιτήθηκε κατόπιν επιμονής των
Αμερικανών.
Μέχρι τις εκλογές της 9ης Σεπτεμβρίου 1951 ακολούθησαν κυβερνήσεις
συνεργασίας μεταξύ κεντρώων κομμάτων κατά βάση, με πρωθυπουργούς τους Νικόλαο
Πλαστήρα και Σοφοκλή Βενιζέλο.
Η αποτυχία της απλής
αναλογικής έφερε Κυβέρνηση Νικόλαου Πλαστήρα
Ο Νικόλαος Πλαστήρας,
πρωθυπουργός από τον Οκτώβριο του 1951 έως τον Οκτώβριο του 1952, ενώ
ετοιμάζεται να καθίσει στα κυβερνητικά έδρανα της Βουλής. Αριστερά, ο υπουργός
Συντονισμού
Οι εκλογές της 9ης Σεπτεμβρίου 1951 δεν έδωσαν αυτοδυναμία σε κάποιο
κόμμα, λόγω της απλής αναλογικής, που εφαρμόστηκε και πάλι.
Πρώτευσε ο δεξιός «Ελληνικός Συναγερμός» του Αλέξανδρου Παπάγου με 114
έδρες και ακολούθησαν δύο κεντρώοι σχηματισμοί, η ΕΠΕΚ (74 έδρες) και το Κόμμα
των Φιλελευθέρων (57 έδρες).
Τα δύο κεντρώα κόμματα συγκέντρωσαν οριακά την απόλυτη πλειοψηφία στη
Βουλή και σχημάτισαν κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Νικόλαο Πλαστήρα.
Η κυβέρνηση θα καταρρεύσει στις 10 Οκτωβρίου 1952 με την παραίτηση του
Πλαστήρα, λόγω σοβαρών διαφωνιών στους κόλπους της για τα «μέτρα ειρήνευσης»,
αλλά και την υπονόμευσή της από το δεξιό παρακράτος.
Η κυβέρνηση Πλαστήρα έλαβε μέτρα για την οικονομική και κοινωνική
ανασυγκρότηση της χώρας, με έργα υποδομής, εθνικοποιήσεις, κοινωνικές παροχές,
διανομή γης στους ακτήμονες και ψήφο στις γυναίκες.
Η Κυβέρνηση του τραπεζίτη Ιωάννη
Παρασκευόπουλου
Ο Ιωάννης Παρασκευόπουλος που διετέλεσε διοικητής της Εθνικής Τράπεζας και δύο
φορές πρωθυπουργός της Ελλάδας
Η πολιτική ανωμαλία της λεγόμενης «Αποστασίας» (Ιούλιος 1965 -
Δεκέμβριος 1966) τερματίστηκε με τη συμφωνία των ηγετών της Ένωσης Κέντρου,
Γεωργίου Παπανδρέου και της ΕΡΕ, Παναγιώτη Κανελλόπουλου, για τον σχηματικό
μεταβατικής κυβέρνησης μεταξύ των δύο κομμάτων που θα οδηγούσε τη χώρα σε
εκλογές.
Έτσι, στις 22 Δεκεμβρίου 1966, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος ανέθεσε την
εντολή σχηματισμού κυβερνήσεως στον τραπεζίτη Ιωάννη Παρασκευόπουλο.
Στις 3
Απριλίου 1967 η ΕΡΕ ήρε την εμπιστοσύνη της προς τη μεταβατική κυβέρνηση
Παρασκευόπουλου. Την πρωθυπουργία ανέλαβε ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ο οποίος
ανετράπη από τους πραξικοπηματίες της 21ης Απριλίου.
Κυβέρνηση
Εθνικής Ενότητας υπό τον Κωνσταντίνου Καραμανλή
Χιλιάδες
λαού υποδέχονταν στο αεροδρόμιο του Ελληνικού τον Κωνσταντίνο
Καραμανλή που έφτανε από το Παρίσι
Η πρώτη κυβέρνηση που προέκυψε μετά την πτώση της Χούντας (23 Ιουλίου
1974) με πρωθυπουργό των Κωνσταντίνο Καραμανλή, ονομάστηκε Κυβέρνηση Εθνικής
Ενότητας.
Σ' αυτή συμμετείχαν πολιτικοί από την προδικτατορική ΕΡΕ και Ένωση
Κέντρου, καθώς και προσωπικότητες, που αναδείχτηκαν μέσα από τον
αντιδικτατορικό αγώνα.
Ο βίος της τερματίσθηκε στις 17 Νοεμβρίου, όταν έγιναν
οι πρώτες εκλογές μετά την μεταπολίτευση, τις οποίες κέρδισε πανηγυρικά η Νέα
Δημοκρατία.
Κυβέρνηση Τζαννή Τζαννετάκη στην
σκιά του σκανδάλου Κοσκωτά
28.8.1984: Συνάντηση Χαρίλαου
Φλωράκη - Ανδρέα Παπανδρέου για το Κυπριακό
Στις εκλογές της 18ης Ιουνίου 1989, η Νέα Δημοκρατία, παρότι λαμβάνει
κοντά στο 45% των ψήφων, δεν κατορθώνει να εξασφαλίσει την αυτοδυναμία,
εξαιτίας του εκλογικού νόμου που ψήφισε η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ και προσέγγιζε
την απλή αναλογική.
Η χώρα συγκλονιζόταν από το σκάνδαλο Κοσκωτά, που άγγιζε τον πυρήνα της
Παπανδρεϊκής εξουσίας. Το αίτημα για κάθαρση ήταν παλλαϊκή απαίτηση.
Με πρωτοβουλία του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη και των ηγετών της Αριστεράς,
Χαρίλαου Φλωράκη και Λεωνίδα Κύρκου, σχηματίζεται κυβέρνηση συνεργασίας μεταξύ
της Νέας Δημοκρατίας και του ενιαίου, τότε, Συνασπισμού.
Το νέο κυβερνητικό σχήμα υπό τον Τζαννή Τζαννετάκη είναι βραχύβιο κι
έχει διπλό στόχο: τη δρομολόγηση των διαδικασιών της Κάθαρσης και την
προετοιμασία αδιάβλητων εκλογών βάσει του ισχύοντος εκλογικού νόμου.
Κυβέρνηση Ξενοφώντα Ζολώτα -
Ο «κλέφτης» και ο «νοικοκύρης»
Ο πρωθυπουργός Ξενοφών
Ζολώτας σε σύσκεψη με τους πολιτικούς αρχηγούς (από αριστερά) Κ. Μητσοτάκη, Χ.
Φλωράκη και Α. Παπανδρέου
Η συγκυβέρνηση ΝΔ - Συνασπισμού λαμβάνει τέλος στις 7 Οκτωβρίου. Προκηρύσσονται
εκλογές για τις 5 Νοεμβρίου 1989, αλλά και πάλι δεν προκύπτει αυτοδύναμη
κυβέρνηση.
Μετά τις αποτυχημένες διερευνητικές εντολές σχηματίζεται οικουμενική
κυβέρνηση υπό την υπέργηρο οικονομολόγο Ξενοφώντα Ζολώτα.
Η αξιοπιστία των πολιτικών δέχεται ισχυρό πλήγμα, ενώ αποδεικνύεται ότι
η κάθαρση ήταν απλά ένα πολιτικό εύρημα, με στόχο την αξιοποίηση των λαθών και
των σκανδάλων του ΠΑΣΟΚ από την φιλελευθερο - κομμουνιστική συμμαχία!
Η οικουμενική καταρρέει, όταν αποτυγχάνει να εκλέξει Πρόεδρο της
Δημοκρατίας και προκηρύσσονται νέες εκλογές για τις 8 Απριλίου 1990.
Η Νέα Δημοκρατία και πάλι δεν κατακτά την αυτοδυναμία και χρειάζεται η
προσχώρηση του μοναδικού βουλευτή της ΔΗΑΝΑ, Θεόδωρου Κατσίκη, για να
σχηματιστεί ο μαγικός αριθμός 151, που έδινε την πολυπόθητη αυτοδυναμία στον
Κωνσταντίνο Μητσοτάκη.
Η πρόσφατη Κυβέρνηση του «GoldMan» Λουκά Παπαδήμου
Υπουργικό συμβούλιο υπό τον
Λουκά Παπαδήμο
Στις 11 Νοεμβρίου 2011 σχηματίστηκε κυβέρνηση ευρείας αποδοχής υπό τον
τραπεζίτη και πρώην στέλεχος της Goldman
Sachs Λουκά Παπαδήμο,
μετά την παραίτηση του πρωθυπουργού Γιώργου Παπανδρέου και της κυβέρνησής του.
Ήταν τρικομματική και την αποτελούσαν στελέχη από το κυβερνόν ΠΑΣΟΚ (που
διέθετε την απόλυτη πλειοψηφία στη Βουλή), τη Νέα Δημοκρατία, που ήταν
αξιωματική αντιπολίτευση και το ΛΑΟΣ, τέταρτο κόμμα σε κοινοβουλευτική δύναμη.
Η νέα κυβέρνηση, που θεωρήθηκε μεταβατική, είχε ως σκοπό την επίτευξη
των στόχων που προέβλεπαν οι συμφωνίες της Συνόδου Κορυφής των ηγετών της
Ευρωζώνης της 26ης Οκτωβρίου 2011, την εφαρμογή της οικονομικής πολιτικής που
συνδεόταν με τις αποφάσεις αυτές και τη διεξαγωγή εκλογών στις αρχές του
επόμενου χρόνου, έπειτα από την ολοκλήρωση των απαραίτητων διεργασιών.
Στις 9
Φεβρουαρίου 2012 το ΛΑΟΣ αποχώρησε από το κυβερνητικό σχήμα, το οποίο συνέχισε
τη λειτουργία του με την υποστήριξη ΠΑΣΟΚ και ΝΔ.
Η κυβέρνηση Παπαδήμου διενήργησε και τις εκλογές της 6 Μαΐου 2012, που
δεν έδωσαν αυτοδυναμία σε κανένα κόμμα. Παραιτήθηκε στις 17 Μαΐου 2012 και τη
διαδέχθηκε υπηρεσιακή κυβέρνηση υπό τον πρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας,
Παναγιώτη Πικραμμένο.
Τρικομμαιτκή με… δύο τρίτα -
Συνεργασία Σαμαρά, Βενιζέλου Κουβέλη
Ο Ευάγγελος Βενιζέλος (αριστερά), ο Φώτης Κουβέλης (κέντρο)
και ο Αντώνης Σαμαράς (αριστερά)
Ένα κυβερνητικό σχήμα «εθνικής σωτηρίας», που θα συγκροτούν η ΝΔ, το
ΠΑΣΟΚ και η Δημοκρατική Αριστερά και θα στελεχωθεί και από εξωκοινοβουλευτικά
πρόσωπα που θα προέρχονται όχι μόνον από την Κεντροδεξιά, αλλά θα εκπροσωπούν
και την ευρύτερη Αριστερά, θα προτείνει ο Αντώνης Σαμαράς στις διαβουλεύσεις
που θα ξεκινήσουν το πρωί της 18ης Ιουνίου του 2012, μετά τη
διερευνητική εντολή που θα λάβει από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κάρολο
Παπούλια.
Μετά από πολύωρες συζητήσεις μεταξύ του κ. Σαμαρά, του Ευάγγελου
Βενιζέλου και του Φώτη Κουβέλη, αποφασίζεται να μπει τέλος στα σενάρια για νέα
εκλογική διαδικασία, που θα έθετε τη χώρα σε κίνδυνο και σε ένα νέο διάστημα
πολιτικής απραξίας.
Περίπου ένα χρόνο μετά, το αιφνίδιο κλείσιμο της ΕΡΤ, αναγκάζει το Φώτη
Κουβέλη να σπάσει το κυβερνητικό τρίγωνο, αποσύροντας παράλληλα τους Υπουργούς
του.
Ανάγκη για Κυβέρνηση ή αναγκαία πολιτική;
Από την παραπάνω απαρίθμηση και αναφορά στις κυβερνήσεις συνεργασίας,
αυτό που μπορεί να εξακριβώσει κανείς είναι πρώτα από όλα πως βασικές αιτίες για
την εμφάνιση του ήταν: η ασθμαίνουσα Δημοκρατία, η παρουσία κομμάτων
προσωποκεντρικών, η ύπαρξη εκλογικών νόμων που συνέφεραν πάντα (υπό
προϋποθέσεις) τη συγκυβέρνηση, αλλά και η αδυναμία της κοινωνίας, είτε λόγω
απουσίας πολιτικού υπόβαθρου, είτε λόγω της αδυναμίας αφύπνισης της να
κινητοποιηθεί και να πάρει την κατάσταση στα χέρια της.
Κάτι που -περίτρανα- αποδεικνύεται πως ισχύει και στην τωρινή χρονική
περίοδο κρίσης που διανύουμε. Μια κρίση, η οποία -δυστυχώς- είναι πρώτα
πολιτικοκοινωνική και κρίση αξιών και έπειτα οικονομική.
Μια λεπτομέρεια, η οποία, εφόσον γινόταν αντιληπτή από τους πολίτες, θα
οδηγούσε στην ενεργοποίηση του κοινωνικού συνόλου και στην ανάληψη της
διακυβέρνησης από άτομα, έτοιμα να πάρουν τα ηνία της εξουσίας στα χέρια τους
για να οδηγήσουν τη χώρα σε καλύτερες μέρες.
Οι κυβερνήσεις συνεργασίας αποτυγχάνουν και μάλιστα έπειτα από μικρή
περίοδο συγκυβέρνησης, καθώς η βάση πάνω στην οποία «χτίζονται» είναι
λανθασμένη. Ο βραχύς βίος τους, έχει απόλυτη συνάρτηση με τα παραπάνω, αλλά
έχει να κάνει και με την παρουσία των προσώπων που πολιτεύονται στην Ελλάδα, τα
οποία ενώ αλλάζουν ανά περίοδο, έχουν και αυτά πολλά κοινά χαρακτηριστικά.
Το θέμα των κυβερνήσεων συνεργασίας, έχει εξελιχθεί στην Ελλάδα σε ένα
εξαιρετικά πολύπλοκο ζήτημα, δομημένο και ευνοημένο από ένα σύστημα με πολλά
σφάλματα, μια κατάσταση παγιωμένη από τους λίγους σε βάρος των πολλών, για την
εξυπηρέτηση συγκεκριμένων συμφερόντων.
Μοναδική εξαίρεση αποτέλεσε η κυβέρνηση Καραμανλή το 1974. Και αυτό
γιατί συγκροτήθηκε μετά από μια δύσκολη περίοδο για την Ελλάδα.
Αυτή δυστυχώς είναι η πραγματικότητα που έχει βιώσει η Ελλάδα και την
οποία βιώνει και πάλι με το χειρότερο δυνατό τρόπο.
